Bamba la gandunia : Tofauti kati ya masahihisho
d Fix langos and minor fixes using AWB |
d Roboti: Imeondoa: zh,pt,pl,sk,ru,fr,es,ms,fi,et,de,sl,ja,bn,cs,nl,ar,sv (strongly connected to sw:Gandunia) |
||
Mstari 43: | Mstari 43: | ||
[[Jamii:Gandunia]] |
[[Jamii:Gandunia]] |
||
[[ar:تكتونيات الصفائح]] |
|||
[[bn:প্লেট ভূগঠনপ্রণালী]] |
|||
[[cs:Desková tektonika]] |
|||
[[cy:Symudiadau'r platiau]] |
[[cy:Symudiadau'r platiau]] |
||
[[de:Plattentektonik]] |
|||
[[eo:Plata tektoniko]] |
[[eo:Plata tektoniko]] |
||
[[es:Tectónica de placas]] |
|||
[[et:Laamtektoonika]] |
|||
[[fa:زمینساخت]] |
[[fa:زمینساخت]] |
||
[[fi:Laattatektoniikka]] |
|||
[[fr:Tectonique des plaques]] |
|||
[[he:לוחות טקטוניים]] |
[[he:לוחות טקטוניים]] |
||
[[id:Plat tektonik]] |
[[id:Plat tektonik]] |
||
[[ja:プレートテクトニクス]] |
|||
[[ko:판구조론]] |
[[ko:판구조론]] |
||
[[ms:Plat tektonik]] |
|||
[[nl:Platentektoniek]] |
|||
[[pl:Tektonika płyt]] |
|||
[[pt:Tectónica de placas]] |
|||
[[ru:Тектоника плит]] |
|||
[[sk:Platňová tektonika]] |
|||
[[sl:Tektonika plošč]] |
|||
[[su:Tektonik]] |
[[su:Tektonik]] |
||
[[sv:Plattektonik]] |
|||
[[zh:板块构造论]] |
Pitio la 05:22, 19 Juni 2012
Bamba gandunia ni kipande kikubwa cha ganda la dunia. Hoja la sayansi kuhusu gandunia ni ya kwamba ganda la dunia limevunjika kwa vipande mbalimbali vinavyoitwa mabamba. Kila bamba lapakana na mabamba mengine. Mabamba yasukumwa na mikondo ya moto chini yao kama majani yanayokaa usoni wa maji inayoanza kuchemka katika sufuria. Hivyo kila bamba lina mwendo wake wa pekee pamoja na au dhidi ya mabamba mengine.
Mabamba haya ni sehemu ya nje ya tabakamwamba (lithosferi). Tabaka hili limevunjika katika vipande vikubwa 7 na vingine vidogo vinavyoelea juu ya tabaka lenye hali ya kiowevu chenye mnato mzito.
Mabamba haya yote yameonekana kuwa na mwendo wa sentimita kadhaa (2 - 20 cm zimepimwa) kwa mwaka. Mwendo huu husababishwa na nguvu ya magma (mwamba moto wa kiowevu) inayopanda juu na kusukuma mabamba haya.
Mabamba makuu ya dunia
Mabamba makubwa ya ganda la nje ya dunia ni:
- Bamba la Afrika - bara la Afrika pamoja na tako la bara baharini - ni bamba la kibara
- Bamba la Antaktika - bara la Antaktika pamoja na tako la bara baharini - ni bamba la kibara
- Bamba la Australia - bara la Australia pamoja na tako la bara baharini - ni bamba la kibara
- Bamba la Ulaya-Asia - mabara ya Ulaya na Asia pamoja na tako la bara baharini - ni bamba la kibara
- Bamba la Amerika ya Kaskazini - bara la Amerika ya Kaskazini na Siberia ya kaskazini-magharibi pamoja na tako la bara baharini - ni bamba la kibara
- Bamba la Amerika ya Kusini - bara la Amerika ya Kusini pamoja na tako la bara baharini - ni bamba la kibara
- Bamba la Pasifiki - bahari ya Pasifiki - ni bamba la kibahari
Kati ya mabamba madogo ni:
Mwendo wa mabamba
Mwendo wa mabamba haya umesababisha kutokea na kuvunjika kwa mabara katika historia ya dunia yetu.
Wataalamu hufikiri ya kwamba dunia ilikuwa na bara kubwa moja tu (Pangaea) miaka milioni 300 - 150 iliyopita iliyovunjika katika vipande au mabamba mbalimbali.
Hata mabamba yaliyopo kwa sasa yanategemewa kuendelea kuhamahama, kuvunjika au kupotea kabisa.
Kwa mfano Afrika iko katika mwenendo wa kupasuliwa kwenye mstari wa Bonde la Ufa yaani Afrika ya Mashariki inaelekea kujitenga na sehemu nyingine ya bara ikiwa bamba la pekee. Penye Bonde la Ufa la sasa bahari itatandiwa baada ya miaka milioni 20.
Bara Hindi au bamba la Uhindi inaendelea kusukuma dhidi ya bamba la Asia na kujisukuma chini ya milima ya Himalaya - kuna uwezekano ya kwamba itaingia kabisa na kutoweka.