Lugha za Rwanda
Kinyarwanda ni lugha ya taifa ya Rwanda,[1] na lugha ya kwanza ya takriban idadi yote ya watu wa nchi hiyo. Ni mojawapo ya lugha rasmi za nchi hiyo pamoja na Kifaransa,[2] Kiingereza,[3] na Kiswahili.[4]
Kifaransa kilikuwa lugha ya utawala tangu wakati wa utawala wa Ubelgiji, kati ya Vita vya Kwanza vya Dunia na uhuru mnamo 1962. Tangu mauaji ya kimbari ya 1994, matatizo ya uhusiano na serikali ya Ufaransa zilizofuata ni taratibu za kurudi kwa wakimbizi wengi wa Kitutsi kutoka Uganda kumeleta ongezeko la matumizi ya Kiingereza kwa sehemu kubwa ya watu na utawala.
Mnamo mwaka 2008, serikali ilibadilisha lugha ya ufundishaji kutoka Kifaransa hadi Kiingereza.[5] Kufikia mwaka 2018, serikali ya Rwanda ilianzisha Kifaransa kama somo la lugha ya kigeni katika shule za msingi, na Kifaransa kilikuwa kinatumika kwa wingi miongoni mwa tabaka la juu la jamii. Mtaalamu wa historia wa Rwanda, Antoine Mugesera, alisema kuwa Kifaransa bado kinatumika miongoni mwa wasomi, lakini Kinyarwanda kinatumika kwa masuala yanayohusiana na mada rahisi na ujumbe.[6] Kiingereza sasa kinachukuliwa kama lugha kuu miongoni mwa lugha za kigeni.
Kiswahili kinatumika na baadhi ya watu, hasa katika biashara, na kinafundishwa kama somo shuleni.[7]
Kifaransa kilikuwa kinazungumzwa na chini ya 6% ya watu kulingana na sensa ya mwaka 2012 na Organisation internationale de la Francophonie.[8] Kiingereza kiliripotiwa kutumika na 15% ya watu mnamo 2009, ingawa ripoti hiyo hiyo iligundua kuwa idadi ya wazungumzaji wa Kifaransa ilikuwa 68%.[9] Kiswahili kinazungumzwa na chini ya 1%.[10]
Wakazi wa Kisiwa cha Nkombo cha Rwanda hutumia Kimashi, lugha inayohusiana kwa karibu na Kinyarwanda.[11]
Marejeo
[hariri | hariri chanzo]- ↑ LECLERC, Jacques. «Rwanda» dans L'aménagement linguistique dans le monde, Québec, CEFAN, Université Laval, 24 Desemba 2015 (kupatikana 29 Agosti 2016)
- ↑ "Rwanda: MPs Approve Law Making Kiswahili Official Language". All Africa. All Africa. Iliwekwa mnamo 15 Juni 2017.
- ↑ "Kiingereza Kitakuwa Lugha Rasmi Nchini Rwanda". Iliwekwa mnamo 2023-07-10.
- ↑ "Kiswahili chachukuliwa kama lugha rasmi ya nne ya Rwanda". 10 Februari 2017.
- ↑ "Rwanda". 15 Agosti 2013.
- ↑ "Rwanda inarejelea nafasi ya lugha ya Kifaransa iliyonyimwa". Agence France Presse katika Daily Monitor. 2018-08-10. Iliwekwa mnamo 2018-11-11.
- ↑ "Aménagement linguistique," Rwanda
- ↑ La langue française dans le monde (2022)
- ↑ The Benefits of the English Language for Individuals and Societies: Quantitative Indicators from Cameroon, Nigeria, Rwanda, Bangladesh and Pakistan
- ↑ Ethnologue ripoti ya Rwanda
- ↑ Nakayima, Lillian (23 Juni 2010). "Tumaini la Kisiwa cha Nkombo kwa Baadaye". The New Times. Kigali. Ilihifadhiwa kwenye nyaraka kutoka chanzo mnamo 10 Oktoba 2017. Iliwekwa mnamo 16 Novemba 2015.
Viungo vya nje
[hariri | hariri chanzo]- Hali ya Lugha ya Rwanda (kwa Kifaransa)
- Ntakirutimana, Évariste (Chuo Kikuu cha Kitaifa cha Rwanda). "KIFARANSA NCHINI RWANDA" (Archive). Chuo Kikuu cha Nice.
- Steflja, Isabela. "The Costs and Consequences of Rwanda’s Shift in Language Policy" (Archive). Africa Initiative. 31 Mei 2012.
- McGreal, Chris. "Kwa nini Rwanda ilisema kwaheri kwa Kifaransa" (Archive). The Guardian. Ijumaa 16 Januari 2009.
