Kipimo cha Muda wa Kijiolojia

Kipimo cha Muda wa Kijiojia (GTS): Megaannu (Ma) inawakilisha miaka milioni moja (10^6)

Kipimo cha Muda wa Kijiojia (GTS) ni mfumo rasmi wa upangaji nyakati unaotumiwa na wanasayansi wa dunia, hasa wanajiolojia na wanapaleontolojia, kuelezea mpangilio na uhusiano wa matukio katika historia ndefu ya Dunia.

Kipimo hiki huwakilisha historia ndefu ya muda kwa kutumia rekodi ya miamba. GTS inajengwa juu ya kanuni za stratigrafia (elimu ya tabaka za miamba), hasa Sheria ya Kuwekana Tabaka (''Law of Superposition''), ambayo inaeleza kwamba katika tabaka za miamba ambazo hazijavurugika, tabaka la zamani huwa chini na tabaka jipya huwekwa juu yake

Tofauti na kalenda za kawaida, Kipimo cha Muda wa Kijiojia hugawanywa kulingana na matukio makuu ya kijiolojia au kibaiolojia, kama vile matukio ya kutoweka kwa spishi nyingi (extinction events), ambazo huashiria mipaka ya vipindi vipya.

Kipimo hiki kimegawanywa katika vitengo vya kiutaratibu (hierarchical units), kutoka vikubwa hadi vidogo. Kitengo kikubwa zaidi kinajulikana kama Eoni (Eon). Kuna Eoni nne zilizotambuliwa rasmi: Hadean, Archean, Proterozoic, na Phanerozoic (ambayo ni Eoni tunayoishi sasa, iliyoanza takriban miaka milioni 538.8 iliyopita na ina sifa ya maisha mengi yanayoonekana). Eoni zinagawanywa katika Enzi (Eras), ambazo huishia kwa Vipindi (Periods), Nyakati (Epochs), na hatimaye Umri (Ages). Majina ya Enzi katika Phanerozoic (kama vile Paleozoic - Maisha ya Kale, Mesozoic- Maisha ya Kati, na Cenozoic - (Maisha Mapya) yalichaguliwa kuakisi mabadiliko makuu katika historia ya uhai.

Ufafanuzi na uwekaji wa vitengo sanifu vya kimataifa vya muda wa kijiolojia ni jukumu la Tume ya Kimataifa ya Stratigraphy (ICS). Tume hii huamua mipaka ya chini ya vitengo vya wakati kwa kutumia pointi za marejeo zinazoitwa Global Boundary Stratotype Section and Points (GSSPs), ambazo huwekwa kwenye tabaka maalum za miamba ulimwenguni kote.

Katika nyakati za kale sana ambazo miamba inayoambatana na GSSPs haipatikani, mipaka huwekwa kwa kutumia Umri Sanifu wa Stratigraphic wa Kimataifa (GSSAs), ambazo ni marejeo ya nambari tu. Hivyo basi, Kipimo cha Muda wa Kijiojia ni zana muhimu inayounganisha stratigraphy (rekodi ya miamba) na geochronology (kipimo cha umri halisi) ili kutoa ratiba kamili ya sayari yetu.

Marejeo

Makala hii kuhusu mambo ya sayansi bado ni mbegu. Je, unajua kitu kuhusu Kipimo cha Muda wa Kijiolojia kama historia yake au mahusiano yake na mada nyingine? Labda unaona habari katika Wikipedia ya Kiingereza au lugha nyingine zinazofaa kutafsiriwa? Basi unaweza kuisaidia Wikipedia kwa kuihariri na kuongeza habari.