Jamhuri ya Afrika ya Kati

ሃግሬ ኤርትራ
Jamhuri ya Afrika ya Kati(Congo Zaire)
République Centrafricaine
Ködörösêse tî Bêafrîka

(Kinaganaga) (Kinaganaga)
Hadabu ya Taifa Unité, Dignité, Travail (Kifaransa: Umoja, Heshima, Kazi
Lugha ya Taifa	Kisango, Kifaransa
Mji Mkuu	Bangui
Mji Mkubwa	Bangui
Rais Waziri mkuu	Catherine Samba-Panza Mahamat Kamoun
Eneo  - Jumla  -Maji  -Eneo ya kadiriwa	622,984 km² 0% Kadiriwa 42 duni
Umma  - Kadiriwa  - Sensa,  - Umma kugawa na Eneo (kilomita)	3,895,150 Kadiriwa 124 duni sensa (2003) ; 5.8/km² (15 duni)
Chumo cha uchumi  - Jumla  - kwa kipimo cha umma	$ 4.53 Billioni (156 ) kadir $ 1,107 172 duni
Uhuru  - Kadirifu  - Barabara	Kutoka Ufaransa >Augosti 13, 1960
Fedha	CFA frank (XFA)
Saa za Eneo	UTC +1
Wimbo wa Taifa	Wimbo wa La Renaissance" (Sango Aina "E Zingo")
Intaneti TLD	.cf
kodi za simu	236

Jamhuri ya Afrika ya Kati (kwa Kisango Ködörösêse tî Bêafrîka; kwa Kifaransa: République Centrafricaine /ʀepyblik sɑ̃tʀafʀikɛn/ ama kifupi Centrafrique /sɑ̃tʀafʀik/) ni nchi ya bara bila pwani katika Afrika ya Kati.

Imepakana na Chadi upande wa kaskazini, Sudan na Sudan Kusini upande wa mashariki, Jamhuri ya Kongo na Jamhuri ya Kidemokrasia ya Kongo upande wa kusini na Kamerun upande wa magharibi.

Jiografia

Ramani ya Jamhuri ya Afrika ya Kati

Nchi hii, hasa inashikilia mbuga ya Sudani-Guinea, lakini pia jangwa la Sahara upande wa kaskazini na msitu wa ikweta kusini.

Theluthi mbili za eneo la nchi zimetapakaa kwa mabia ya mto Ubangi unaotiririka kusini kwa Mto Kongo, na theluthi ya eneo katapakaa kwa mabia ya mto Shari, unaotiririka kusini kwa Ziwa Chadi.

Historia

Ukoloni wa Ufaransa

Kwa sababu ya utapakazi wa eneo kwa mabia ya mto Ubangi na mto Shari, Wafaransa wakati wa ukoloni waliita nchi hii Ubangi-Shari (Oubangui-Chari kwa Kifaransa).

Ilipokuwa koloni la Ufaransa, Ubangi-Shari ziliwekewa mamlaka ya madaraka kama eneo la Jamii ya Wafaransa mwaka wa 1958, lakini baadaye ilipata uhuru tarehe 13 Agosti 1960.

Uhuru

Kwa miongo mitatu kutoka uhuru, ‘Jamhuri ya Afrika ya Kati’ ilitawaliwa na serikali za mabavu zilizonyakua mamlaka bila kufuata taratibu za demokrasia.

Kwa namna ya pekee Jean-Bédel Bokassa alitawala kuanzia tarehe 31 Desemba 1965 hadi Septemba 1979, akijifanya kaisari tarehe 4 Desemba 1976.

Mwaka wa 1993, kura za kidemokrasia za kwanza zilifanywa na kumchagua Ange-Félix Patassé kuwa Rais. Lakini Rais Patassé alipinduliwa na Jenerali François Bozizé mwaka wa 2003. Baadaye huyo alishinda uchaguzi mnamo Mei 2005 na kuiongoza nchi mpaka Machi 2013 alipolazimika kukimbia.

Kati ya Novemba 2012 na tarehe 23 Julai 2014 vita vya wenyewe kwa wenyewe vilipamba kwa ukatili.

Eneo

Jamhuri ya Afrika ya kati imegawiwa katika maeneo 14, yanayoitwa préfectures, na pia maeneo 2 ya uchumi (préfectures economique) na mji mmoja (commune).

Maeneo hayo yamegawiwa zaidi katika wilaya 71 zinazoitwa sous-préfectures.

mikoa ni: Bamingui-Bangoran, Basse-Kotto, Haute-Kotto, Haut-Mbomou, Kémo, Lobaye, Mambéré-Kadéï, Mbomou, Nana-Mambéré, Ombella-M'Poko, Ouaka, Ouham, Ouham-Pendé, na Vakaga; maeneo ya uchumi ni Nana-Grébizi na Sangha-Mbaéré; na mji ni Bangui.

Watu

Nchi ina watu 4,709,000 waliogawanyika katika makabila 80, kila moja likiwa na lugha ya pekee. Ile inayowaunganisha katika mawasiliano ni Kisango, ambacho ni lugha rasmi pamoja na Kifaransa.

Kati ya wakazi, 80.3% ni Wakristo (51.4% Waprotestanti na 28.9% Wakatoliki). Waislamu ni 15% na wengi wa waliobaki wanafuata dini za jadi.

Tazama pia

• Orodha ya lugha za Jamhuri ya Afrika ya Kati
• Sikukuu za Jamhuri ya Afrika ya Kati
• Mawasiliano ya Jamhuri ya Afrika ya Kati
• Mambo ya kigeni ya Jamhuri ya Afrika ya Kati
• Jeshi la Jamhuri ya Afrika ya Kati
• Usafirishaji, Jamhuri ya Afrika ya Kati

Viungo vya nje

Habari

• allAfrica - Jamhuri ya Afrika ya Kati kiungo cha taarifa ya habari

Uchambuzi

• BBC News - Country Profile: Central African Republic
• CIA World Factbook - Central African Republic

Maelekezo

• Open Directory Project - Central African Republic directory category
• chuokikuu cha Stanford – Afrika kusini mwa sahara: Central African Republic directory category
• The Index on Africa - Jamhuri ya Afrika ya Kati directory category
• chuo kikuu cha Pennsylvania – Masomo ya afrikar: Jamhuri ya Afrika ya Kati maelekezo
• Yahoo! - Jamhuri ya Afrika ya Kati maelekezo

Makabila na koo

• African Pygmies Utamaduni na muziki wa watu wa Jamhuri ya Afrika, picha na ulezaji wa ukoo.

Makala hii kuhusu maeneo ya Afrika bado ni mbegu. Je unajua kitu kuhusu Jamhuri ya Afrika ya Kati kama historia yake, biashara, taasisi zilizopo, watu au utamaduni? Labda unaona habari katika wikipedia ya Kiingereza au lugha nyingine zinazofaa kutafsiriwa? Basi unaweza kuisaidia Wikipedia kwa kuihariri na kuongeza habari.