Istishab

Makala hii ni sehemu ya shindano la kuandika makala za Uislamu kupitia Wiki Loves Ramadan 2025.

Sehemu ya mfululizo wa makala juu ya Uislamu

Imani na ibada zake

Umoja wa Mungu Manabii Misahafu Malaika Uteule Kiyama Nguzo za Kiislamu Shahada • Swalah • Saumu Hija • Zaka

Waislamu muhimu

Muhammad Abu Bakr • Ali Ukoo wa Muhammad Maswahaba wa Muhammad Mitume na Manabii katika Uislamu

Maandiko na Sheria

Azif • Qur'an • Sunnah • Hadithi Wasifu wa Muhammad Sharia Elimu ya Sheria za Kiislamu • Kalam

Historia ya Uislamu

Historia Sunni • Shi'a • Kharijiya • Rashidun • Ukhalifa • Maimamu

Tamaduni za Kiislamu

Shule • Madrasa Tauhidi • Falsafa • Maadili Sayansi Sanaa • Ujenzi • Miji Kalenda • Sikukuu Wanawake Viongozi • Siasa Uchumi Umma • Itikadi mpya • Sufii

Tazama pia

Uislamu na dini nyingine Hofu ya Uislamu

Istishab (kwa Kiarabu: استصحاب, maana yake: kuendeleza hali iliyokuwepo) ni dhana katika fiqh (sheria ya Kiislamu) inayomaanisha kanuni ya kudhani kuendelea kwa hali iliyokuwepo awali hadi pale itakapothibitishwa vinginevyo. Neno hili linatokana na Kiarabu suhbah linalomaanisha "kuandamana". Hii ni mojawapo ya misingi ya ijtihad (uchambuzi wa kisheria), inayotumika pale ambapo hakuna ushahidi mwingine wa moja kwa moja, kwa kudhani kwamba hali ya awali bado ipo.

Istishab ilisisitizwa sana na ash-Shafi'i, kama hoja ya kimantiki ya kusema kuwa hakuna mabadiliko yanapaswa kudhaniwa hadi dalili zake za wazi zionekane. Hii ni msingi wa hukumu nyingi za kisheria kama "dhana ya kutokuwa na hatia" — mtu huchukuliwa kuwa hana hatia hadi ithibitishwe na si vinginevyo. Malik ibn Anas na ash-Shafi’i waliona kuwa ni hoja halali hadi ipingwe. Baadhi ya wanazuoni wa kale kutoka madhehebu ya Hanafi walikataa kuitambua kama hoja ya kisheria. Hata hivyo, matumizi yake yameendelea kukubalika sana na wanazuoni wa kisasa.

Maana

Ibn al-Qayyim alifafanua Istishab kuwa: > "Kuendeleza hukumu ya jambo lililokuwepo au kukanusha jambo ambalo halikuwepo, yaani, hukumu — iwe chanya au hasi — itaendelea hadi ushahidi wa mabadiliko upatikane. Uendeleaji huu hauhitaji ushahidi mpya, bali hutegemea kutokuwepo kwa ushahidi wa mabadiliko."

Al-Qarafi alieleza: > "Istishab ni kuamini kwamba hali ya awali au ya sasa itaendelea kuwa hivyo katika wakati ujao pia."

Aina za Istishab

Wanazuoni wengi wanakubaliana juu ya aina kuu tatu za Istishab:

Dhana ya kutokuwepo kwa hukumu ya awali

Hii ni kuamini kuwa hakuna jukumu la kisharia juu ya mtu mzima hadi litakapothibitishwa. Mfano ni kutokuwepo kwa swala ya sita ya faradhi au kudhani mtu hana hatia hadi ithibitishwe.

Asili ya vitu vya kila siku ni uhalali

Wanazuoni wengi wanakubaliana kuwa vitu vya kawaida ni halali, isipokuwa ikithibitika vinginevyo. Chakula au bidhaa fulani huchukuliwa kuwa halali hadi ushahidi wa haramu utokee.

Dhana ya kuendelea kwa hali iliyokuwepo

Ikiwa kuna hukumu ya kisharia iliyokuwepo, haiwezi kubatilishwa kwa tuhuma au shaka. Mfano ni mtu aliyetia udhu — udhu wake huhesabiwa kuwa bado ni sahihi hadi ithibitishwe tofauti.