Angola

Angola

Ramani ya Angola

Luanda, mji mkuu wa Angola

Angola ni nchi kubwa iliyopo upande wa kusini wa bara la Afrika ikipakana na Namibia, Jamhuri ya Kidemokrasia ya Kongo, na Zambia. Upande wa magharibi kuna pwani ndefu ya Bahari Atlantiki. Mkoa wa Kabinda umetenganika na sehemu nyingine za nchi na unapakana na Jamhuri ya Kongo pia.

Angola ni nchi tajiri kwa mafuta na madini: almasi ndiyo muhimu zaidi. Lakini nchi ni maskini kutokana na vita vya miaka 29; kwanza vita vya kupigania uhuru dhidi ya Ureno iliyofuatwa na vita ya wenyewe kwa wenyewe hadi mwaka 2002.

Nchi yenyewe hasa ni ya kidemokrasia na inajulikana kama Jamhuri ya Angola (kwa Kireno: República de Angola, kwa matamshi ya IPA: /ʁɛ.'pu.βli.kɐ dɨ ɐ̃.'ɣɔ.lɐ/; kwa lugha za wenyeji: Repubilika ya Ngola).

Asili na historia ya jina 'Angola'

Jina Angola linatokana na neno la lugha ya Kibantu "N’gola", ambalo lilikuwa jina la kiongozi wa ufalme wa Kwimbundo karne ya 16, ambapo Wareno walianza ukoloni katika eneo hili.

Maeneo ya Angola

Ramani ya Angola na Mikoa iliohesabiwa

,

Angola imegawiwa katika mikoa 18 (províncias) na manispaa 162 (municípios).
Mikoa ni:

1 Bengo 2 Benguela 3 Bié 4 Kabinda 5 Cuando Cubango 6 Cuanza Norte

7 Cuanza Sul 8 Cunene 9 Huambo 10 Huila 11 Luanda 12 Lunda Norte

13 Lunda Sul 14 Malanje 15 Moxico 16 Namibe 17 Uige 18 Zaire

Historia

Wakazi wa kwanza huaminiwa kuwa wawindaji wa jamii ya Wasani.

Katika karne za kwanza BK kutoka kaskazini walifika wahamiaji Wabantu wenye ujuzi wa kilimo na uhunzi.

Kuanzia karne ya 14, falme mbalimbali zilienea sehemu za Angola, kwa mfano Dola la Kongo, Dola la Lunda na Dola la Kasanje.

Dola la Kongo

Ramani ya kihistoria ya Kongo

Dola la Kongo lilikuwa ufalme ulioenea ndani ya nchi za leo za Angola, Kongo (Kinshasa) na Kongo (Brazzaville).

Ulianzishwa katika karne ya 14 ikadumu hadi karne ya 17.

Mtawala wake alikuwa na cheo cha "Mwene Kongo" au "Manikongo" wa kabila la Bakongo.

Ufalme huo umejulikana zaidi kihistoria kwa sababu ya mawasiliano yake ya kimataifa. Katika karne ya 15 meli za Wareno zilifika mwambaoni mwake.

Wakati wa kukutana na Wareno Ufalme wa Kongo labda ulikuwa na eneo la km² 300,000 ukaunganisha robo ya magharibi ya Kongo (Kinshasa) pamoja na sehemu za Angola na Kongo (Brazzaville).

Manikongo mbalimbali walijenga uhusiano na Ureno na Kongo ilikuwa taifa la kushikamana na Ureno hadi kuharibika kwa uhusiano huo. Katika kipindi kile taarifa mbalimbali ziliandikwa zinazotupa leo picha nzuri ya ufalme huo.

Manikongo alikaa katika mji wa M'banza-Kongo.

Baada ya wafalme kuwa Wakristo Wakatoliki na kujengwa kwa kanisa kuu, jina la "São Salvador do Congo" (kwa Kireno: "Mwokozi Mtakatifu wa Kongo") lilikuwa kawaida kwa mji mkuu wa milki.

Ufalme ukawa na majimbo, wilaya na vijiji. Majimbo yalikuwa saba ya Mpemba, Nsundi, Mpangu, Mbata, Mbamba na Soyo.

Kwa mikataba ya baadaye falme za Kakongo, Loango na Ngoy likatokea shirikisho ya sehemu nne.

Dola la Lunda

Dola la Lunda lilikuwa ufalme wa Kibantu katika miaka 1600 hadi 1850 hivi kandoni kwa mto Kasai, mpakani kwa nchi za kisasa za Angola na Jamhuri ya Kidemokrasia ya Kongo.

Dola la Kasanje

Dola la Kasanje lilikuwa ufalme wa Kibantu katika miaka 1620 hadi 1910 hivi kandoni kwa mto Kwango, upande wa kaskazini wa nchi ya kisasa ya Angola. Lilianzishwa na viongozi kutoka Dola la Lunda.

Mwaka 1910 lilivamiwa na Wareno na kuingizwa katika koloni lao la Angola.

Siasa

Kaulimbiu ya Angola ni "Virtus, Unita Fortior", kumaanisha "umoja utupe nguvu"

Watu

Wakazi wengi ni Waafrika, hasa wa makabila ya Waovimbundu (37%), Waambundu (25%) na Wakongo (13%). Machotara ni 2%, Wachina 1,4% na Wazungu 1%.

Ingawa lugha za Kibantu zinaongoza, na 6 kati yake zina hadhi ya lugha ya taifa, lugha rasmi ni Kireno.

Upande wa dini, inakadiriwa kuwa zaidi ya nusu ni Wakatoliki na robo ni Waprotestanti wa madhehebu mia tofauti.

Angalia pia

• Orodha ya lugha za Angola
• Wanawake wa Angola

Tanbihi

• Mengi ya kifungu hiki yametoka katika kitabu cha wadadisi wa Marekani cha mwaka 2000 na 2003 na pia kutoka kifungu cha wizara ya mambo ya nje, Marekani.

Viungo vya nje

Serikali

• Republic of Angolalango rasmi la serikali
• National Assembly of Angola makala rasmi(kwa kireno)
• [1]Ubalozi wa angola Washington DC

Habari

• allAfrica - Angola - viungo via habari
• Angola Press -idara ya Taarifa na habari ya Angola (kwa kireno, kifaransa na kingereza)
• Angonoticias (kwa kireno) -lango la habari lenye sifa Angola
• Mangole (kwa kireno) - ya habari nchini Angola na pia maelekezo ya makala kwa kompyuta.
• Jornal de Angola (kwa kireno) - Gazeti lenye sifa Angola

Maoni

• BBC - Country profile: Angola
• CIA World Factbook - Angola
• US State Department - Angola includes Background Notes, Country Study and major reports

Radio na Muziki

• Site Official de Kizomba
• Radio Canal Angola ONLINE

Maelekezo

• Columbia University Libraries - Angola directory category of the WWW-VL
• Open Directory Project - Angola Angola kwenye Open Directory Project
• Stanford University - Africa South of the Sahara: Angola Tovuti mbalimbali kuhusu Angola

Utalii

• Angola travel guide kutoka Wikisafiri (Kiingereza)

Mambo mengine

• Angola Conflict Briefing

Makala hii kuhusu maeneo ya Afrika bado ni mbegu. Je unajua kitu kuhusu Angola kama historia yake, biashara, taasisi zilizopo, watu au utamaduni? Labda unaona habari katika wikipedia ya Kiingereza au lugha nyingine zinazofaa kutafsiriwa? Basi unaweza kuisaidia Wikipedia kwa kuihariri na kuongeza habari.